تاریخ پیدایش دیزباد از منظر هادی میرشاهی

«دیزباد وطن ماست»- آنچه مسلم است قدمت و پایه گذاری دیزباد معلوم نیست در چه تاریخی صورت گرفته و اجداد مردم فعلی از کجا به این محل کوچ کرده اند. افرادی معتقدند در هر مقطع تاریخی بوده بعلت فشار زندگی و خفقان از محیط شهر به کوهستان پناه برده اند که یکسری فرهنگ شهرنشینی را با خودشان به روستا آورده اند. معیارهای حاکم  نسلی به نسلی تسلسل پیدا کرده تا به اینجا رسیده است. مثلاً اصطلاح "یاوری" که نوعی تعاون به شمار می آید در دیزباد رایج بوده معلوم نیست چند نسل گذشته میراث دار این فرهنگ تعاونی بوده اند. اصطلاح تعاونی در مملکت ما هنوز از مرحله حرف و از روی کاغذ تجاوز نکرده است.

صحبت از کوچ کردن به اطرافِ شهرهابوده آن هم به محلی که کوهستانی و صعب العبور و دور از زندگی مردمِ شهرنشین و حتی دور از راههای کاروانهای تجاری می باشد ولی این اتفّاق نظر وجود دارد که بلندترین منطقه را انتخاب کرده اند که بر اطراف دید داشته و مسلّط باشند و اگر در مقاطع بعدی دامنه را بجای قله انتخاب می نمایند تا شاید بعلت امنیت نسبی که بوجود آمده و یا امکانات زیستی بهتری فراهم شده است.

دسترسی به آب و زمین های کشاورزی و ارتباط بهتر به مناطق مجاور می تواند شاخص هایی برای این جابجایی باشد.

شاید بانیان این جابجایی حفظ و نگهداشتن یکسری اعتقادات و باورهای مذهبی موردنظرشان بوده و یا فرار از جور و ستمی بوده که حکام جاهل و رؤسای قبایل بر آنان روا می داشته اند. در هر صورت انگیزشی قوی بر این حرکت و مهاجرت وجود داشته که زندگی مرفه خود را رها کرده به دل کوهستان و ارتفاعات پناه ببرند و با کمترین امکانات امرار معاش و زندگی نمایند. با این پیش درآمد شرط انتخاب زندگی در بلندی و ارتفاعات برای ایمنی بیشتر و تسلط بر مناطق اطراف بوده تا در صورت یورش و تجاوز بتوانند بهتر از خود دفاع کرده و با انعکاس نور پیام خود را به قلاع دیگر برسانند.

شما خواننده عزیز مجسم کنید در معیت قافله ای مسافرت می کنید چنانچه مال و اموالی به همراه نداشته باشید دغدغه تان بمراتب کمتر  از راهزنهای مسیر هراس دارید. مسلم انتخاب دیزباد ترس از راهزنهای تاریخ، جهل و ناآگاهی های مردم آن زمان بوده است.

بنیانگذاران دیزباد اگر چیزی به همراه نداشته اند چنین انتخابی منطقی به نظر نمی رسد که مردم از امکانات رفاهی شهر چشم بپوشند و حتی زمینهای حاصلخیز دشت که آب فراوانی داشته و امکانات تولیدی و کشاورزی وجود داشته، کنار گذاشته بجائی سکنی گزینند که نه مسطح است و نه قابل کشاورزی. بایک تحقیق میدانی و بررسیِ تاریخی سایر قلعه نشینان نیز چنین کرده اندو همین سرنوشتی را داشته اند.

قلعه منصور، قلاع دیگر  را تداعی می بخشد. کتاب خداوند الموت پلی آمیر ترجمه ذبیح ا... منصوری این رویداد تاریخی را به خوبی به تصویر می کشد.

اگر تاریخ بعد از اسلام را مورد توّجه قرار دهیم بلیّه مغول در رأس همه رویدادهای تاریخی قرار می گیرد . میتوان حدس زد در آنزمان این مهاجرت ها صورت پذیرفته است زمانی که مغول به سگ و گربه شهر نیشابور رحم نکرده است. 

پنج مکان تاریخی دیزباد که اکنون اثری از آن باقی نیست

«دیزباد وطن ماست»- پنج مکان تاریخی در دیزباد وجود داشت که متاسفانه از آن هیچ اثری باقی نمانده است.

•  یکی مسجد قدیم دیزباد که از کلی ستون چوبی ساخته شده بود.  البته مسجد کنونی رو در همین مکان درست کردند. 
•  دومی مکان خانه کُلو بود که وقتی جماعتخانه کنونی در حال احداث بود ازش استفاده می کردن، اونم با سقف چوبی و الوار البته هیچ ستونی نداشت. با یک تاقچه بلند و یک کتابخانه.
• سومی، مدرسه ناصر خسرو. که هیچ اثری از آن باقی نمانده است.
• چهارمی اسیاب ابی سر مزار که الان شرکت نفت شده
• پنجم کارخانه برق دیزباد که الان مخابرات شده