مراحل اجرای برنامه توسعه در دیزباد

وقتی به توسعه دیزباد فکر می کنم، گاهی احساس می کنم که شاید طرح این مباحث با این حجم سنگ بزرگی به نشانه نزدن آن باشد. اما وقتی به همت مردم دیزباد و پتانسیل های موجود نگاه می کنم این کار را قابل اجرا تر در می یابم. بنابراین احساس من این است که ما باید در دیزباد الگویی شویم تا دیگر روستا ها نیز در کشور بتوانند از این الگو برای توسعه تبعیت کنند.

برای اینکه بتوانیم این الگو را در یک روند پیاده سازی کنیم باید از مراحل ذیل تبعیت کنیم:

مراحل تهیه و تدوین برنامه:

 1- جمع آوری اطلاعات پایه

 2- مطالعه زیر ساخت ها و اقدامات و فعالیت های صورت گرفته در برنامه های توسعه

 3- مطالعه برنامه های توسعه قبلی منطقه و روستا

 4- تهیه ی طرح عملیاتی ( Action Plan) پروژه

 5- تدوین و پیش بینی ساز و کار پروژه

 6- تصویب پروژه توسط شورای دیزباد

 7- تهیه و تدوین برنامه زمان بندی اجرای پروژه در قالب نمودار گانت

با این کار که تقریبا اعضای کنونی شورای دیزباد نیز آن را در راس برنامه های خویش قرار داده اند، می توان به آینده توسعه دیزباد امیدوار بود. همچنین همانطور که در یادداشت های پیشین نیز ذکر شد، ما نیازمند پروژه هایی هستیم که توسط شورای دیزباد مدیریت می شوند. اگر برنامه ریزی و طرح مورد نظر در این پروژه ها به درستی و بر مبنای پیش بینی های لازم صورت گیرد با کمترین میزان اشتباه این پروژه ها به بار خواهند نشست.

توسعه روستایی چیست؟ (با نگاه به شرایط دیزباد)

در چند یادداشت پیشین به مباحث مرتبط با توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی روستای دیزباد پرداختیم. در این بخش مواردی چند را در باب توسعه روستای دیزباد را از دایره المعارف رشد مطرح می کنیم. امید که به کارآید.

توسعه روستایی چیست؟

از چند سده اخیر و با رشد پرشتاب صنعت و فناوری در جهان, عقب‌ماندگی مناطق روستایی بیشتر عیان گردیده است. از آن‌جاییکه عموماً روستاییان نسبت به شهرنشینان دارای درآمد کمتری هستند و از خدمات اجتماعی ناچیزی برخوردار هستند, اقشار روستایی فقیرتر و آسیب‌پذیرتر محسوب می‌شوند که بعضاً منجر به مهاجرت آنان به سمت شهرها نیز می‌شود. علت این امر نیز پراکندگی جغرافیایی روستاها, نبود صرفه اقتصادی برای ارایه خدمات اجتماعی, حرفه‌ای و تخصصی‌نبودن کار کشاورزی (کم‌بودن بهره‌وری), محدودیت منابع ارضی (در مقابل رشد جمعیت), و عدم‌مدیریت صحیح مسؤولان بوده است. به همین جهت, برای رفع فقر شدید مناطق روستایی , ارتقای سطح و کیفیت زندگی روستاییان, ایجاد اشتغال و افزایش بهره‌وری آنان, تمهید ”توسعه روستایی“ متولد گردید. 

بنا بر تعریف, برنامه‌های توسعه روستایی, جزئی از برنامه‌های توسعه هر کشور محسوب می‌شوند که برای دگرگون‌سازی ساخت اجتماعی-اقتصادی جامعه روستایی بکار می‌روند. اینگونه برنامه‌ها را که دولت‌ها و یا عاملان آنان در مناطق روستایی پیاده می‌کنند, دگرگونی اجتماعی براساس طرح و نقشه نیز می‌گویند. این امر در میان کشورهای جهان سوم که دولت‌ها نقش اساسی در تجدید ساختار جامعه به منظور هماهنگی با اهداف سیاسی و اقتصادی خاصی به عهده دارند, مورد پیدا می‌کند. از سوی دیگر توسعه روستایی را می‌توان عاملی در بهبود شرایط زندگی افراد متعلق به قشر کم‌درآمد ساکن روستا و خودکفاسازی آنان در روند توسعه کلان کشور دانست. 

در گذشته بعضی مدیران و سیاست‌گذاران امر توسعه, صرفاً بر ”توسعه کشاورزی“ متمرکز می‌شدند که امروز نتایج نشان داده است که توسعه روستایی صرفاً از این طریق محقق نمی‌شود. روستا جامعه‌ای است که دارای ابعاد اجتماعی مختلف است و نیازمند توسعه همه‌جانبه (یعنی توسعه روستایی) است نه صرفاً توسعه کسب‌وکار و نظامی به نام ”کشاورزی“. هرچند باید گفت که از طریق توسعه کشاورزی موفق نیز الزاماً توسعه روستایی محقق نمی‌شود. چون اولاً فواید توسعه کشاورزی عاید همه روستاییان نمی‌شود (بیشتر عاید زمین‌داران, بخصوص مالکان بزرگ, می‌شود), ثانیاً افزایش بهره‌وری کشاورزی باعث کاهش نیاز به نیروی انسانی می‌شود (حداقل در درازمدت) و این خود باعث کاهش اشتغال روستاییان و فقر روزافزون آنان و مهاجرت بیشتر به سمت شهرها می‌شود. 

 

توسعه فرهنگی و فیزیکی دیزباد

اگرچه توسعه فرهنگی و فیزیکی در یک گروه نمی گنجد، اما به دلایلی این دو بعد توسعه را در یک بخش مطرح می کنیم.

روستای دیزباد به مردمان بافرهنگ آن شهره است. مظاهر این مردم با فرهنگ، در داشته های دیزباد قابل مشاهده است.

ما در روستای دیزباد قلعه ای به نام قلعه منصور داریم که نیازمند مرمت و بازسازی است. این قلعه و بازسازی صرف آن اگر چه نمایاننده سبقه تاریخی دیزباد است اما در عین حال باید مواردی در آن رعایت شود که به توسعه فرهنگی نیز کمک کند.

از جمله این موارد به بازیافت زباله ها و استفاده از تولیداتی که به محیط زیست آسیب نمی رساند در مهمانسراها و سوپرمارکت های دیزباد است.

همچنین برخی از اقدامات ترویجی جهت حفظ محیط زیست و حیوانات وحشی می تواند به ما در این راستا کمک کند.

مدرسه دیزباد و بازسازی آن اگر چه محوریت ویژه ای در این حوزه خواهد داشت، اما محتوایی که می خواهد در این زمینه به بازدیدکنندگان ارائه شود نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است.

تورهای فراوانی به دیزباد خواهند آمد و مهم این است که ما چه تصویری از روستای خودمان به آنها ارائه می کنیم؟ این در حالی است که تواریخی که از دیزباد نوشته شده، موارد برجسته ای را در خود جای نداده اند.

مهم این است که ما آیا می توانیم فرهنگ خود را در قالب تصاویر و نوشته ها و کتاب ها به افرادی که قصد عبور از دیزباد را دارند معرفی کنیم؟

کدام ابعاد از فرهنگ ما باید رو شود و چه قسمت هایی باید مورد بررسی مجدد قرار گیرد و در چه زمینه هایی نیاز به فرهنگ سازی داریم؟

همه اینها سوالاتی است که باید در این بخش پاسخ داده شود و در نهایت با توجه به امکانات و شرایط و پتانسیل های موجود با بهره گیری از مدل SWOT برای آن برنامه ریزی استراتژیک ارائه شود.

توسعه اجتماعی دیزباد راهی به سوی توسعه پایدار

توسعه اجتماعی در دیزباد امروزه از اهمیت به سزایی برخوردار است. در گذشته بسیار دور دیزباد دارای مدرسه ای بوده است که به نوبه خود نهادی مدنی محسوب می شود. همچنین خانه بهداشت در دیزباد از نهادهایی است که در روستاها بخشی از فرآیند توسعه اجتماعی به حساب می آیند.

اما امروز با توسعه گردشگری در دیزباد و به وجود آمدن زیرساخت هایی همچون جاده آسفالته، خطوط تلفن و آب لوله کشی بهداشتی مباحث دیگری نیز در توسعه اجتماعی دیزباد مطرح می شوند.

بخشی از این شرایط به بافت پلکانی روستای دیزباد باز می گردد. ساخت و سازهای بی حساب و کتاب و بدون رعایت کردن معماری سنتی روستا باعث از دست رفتن یکی از جاذبه های توریستی دیزباد می شود. همچنین در همین بخش می توان به شکل دهی و توسعه نهادها فرهنگی از قبیل فعالیت های فرهنگی در مسجد دیزباد اشاره کرد، که خود یکی از تاکیدات صریح مقام معظم رهبری می باشد. بنابراین موارد ذیل به عنوان سر فصل های برنامه توسعه اجتماعی دیزباد پیشنهاد می شود:

1. بهبود شرایط خانه بهداشت دیزباد 

2. برنامه ریزی جهت استاندارد سازی معماری روستایی برای بناهای تازه ساز به نحوی که بر سنت معماری دیزباد استوار باشد.

3. برنامه هایی جهت استفاده از مدرسه و توسعه نهادهای آموزشی

4. ایجاد شرایط دریافت وام برای توسعه دیزباد توریستی

توسعه اقتصادی در دیزباد بالا

وقتی از توسعه اقتصادی در دیزباد سخن می گوییم باید به خاطر داشته باشیم که مراد ما از این توسعه ابعادی را در بر می گیرد که در دیزباد هزینه فرصت آن با درآمد کسب شده قابل توجیه می باشد.

بدین معنی که اگر ما در دیزباد زمینی را به باغسرا اختصاص دهیم، یعنی از درختان گیلاس و میوه های آن تا حدودی صرف نظر کرده ایم و دیگر در آن نمی توانیم روی گیاهان دارویی حساب باز کنیم. حال اگر این باغسرا یا باغچه خانوادگی بتواند از لحاظ اقتصادی به صرفه باشد، یعنی هزینه فرصت در آن با درآمد کسب شده قابل توجیه است.

با این شرایط در توسعه اقتصادی دیزباد موارد ذیل قابل ارائه می باشند:

1. توسعه گردشگری

2. توسعه باغداری و فعالیت های مرتبط

3. توسعه صنعت گیاهان دارویی

این سه بخش می تواند به عنوان سر فصل های اصلی در توسعه اقتصادی دیزباد در نظر گرفته شود و متعاقبا در دوره های آتی شوراهای اسلامی به قسمت های دیگر بسط داده شود.