مراسم تاریخی چیله بجست دیزباد بالای نیشابور

«دیزباد وطن ماست»- چیلّه بجست یکی از آیین‌های نمادین دیزباداست بود که در آخر بهمن‌ماه، و به مدت سه شب، به انجام می‌رسد.

به گزارش دیزباد وطن ماست، جوانان بر روی تپه پیشتختگاه و پش لوکه مشعل‌هایی را بر افروخته و با دستیاری سیمی  گوی‌های آتش را به دور سر خود می‌گردانند که  این چرخش افقی و دوّار گوی‌های آتش، جلوه‌ای شادیانه از نور و گرما را در تاریکنای شب‌های پایانی بهمن، پدید می‌آورد.

 این بهانه و نمادی می‌شود تا جوانان، به شادمانگی و روشنی‌افشانی، جَستن و گـُریختن، چلّه و سردی زمستان را به جشن و سرور برگزار نمایند. در این جشن، پوشاک و لباس‌های زمستانی کهنه را گاه، در هم پیچانیده و همان گوی‌‌هایی می‌شوند که بر آتش آفروخته و با بندی، بر پیرامون، چرخانیده می‌شوند و رسیدن بهار را به دیار سرسبز دیزباد را به انتظار می‌نشینند.

این گوی‌های برافروخته و چرخان جشن خوش‌آمدگویی به بهار و نوپوشی، با خواندن ترانه‌‌ی «چله بجست»  و با نوای بلند و آهنگین و شادیانه، همراه می‌گردد:

 «چیلّه بجست، بهار اَمَه

سبزه و گول‌عذار اَمَه

چیلّه بجست

سیاهی رفت

سپیده پایدار اَمَه

و یا 

چیله بجست !!

ار کوجه بجست ؟؟

ار دم دروازه بجست ...

بدین مایه: چلّه‌ی زمستان گـُریخت و بهار آمد؛ سبزه و گلعذار آمد؛ چلّه گریخت و سیاهی رفت؛ سپیده‌ی پایدار آمد.

دیزباد در نبض انرژی

«دیزباد وطن ماست»- سایت نبض انرژی به ظاهر صفحه ای مانند ویکی پدیا را برای دیزباد در نظر گرفته که در آن علاوه بر نگارخانه به ابعاد مختلف دیزباد پرداخته است.

به گزارش دیزباد وطن ماست این سایت  در مطلبی با عنوان با روستای دیزباد بالا آشنا شوید می نویسد: دیزباد علیا یا دیزباد روستایی در دهستان زبرخان بخش مرکزی شهرستان زبرخان استان خراسان رضوی ایران است. روستای دیزباد بر روی دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌ بینالود و به صورت شرقی-غربی استقرار یافته که معروف‌ترین روستا از نوع پلکانی در ایران می‌باشد. دیزباد علیا یا دیزباد روستایی در دهستان زبرخان بخش مرکزی شهرستان زبرخان استان خراسان رضوی ایران است. روستای دیزباد بر روی دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌ بینالود و به صورت شرقی-غربی استقرار یافته که معروف‌ترین روستا از نوع پلکانی در ایران می‌باشد.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا ۹۱۰ نفر (۳۱۰خانوار) بوده‌است.[۱]

جمعیت تاریخی

سال جمعیت ±%

۱۳۸۵ ۲۴۳ —

۱۳۹۰ ۶۳۵ +۱۶۱٫۳٪

۱۳۹۵ ۹۱۰ +۴۳٫۳٪

سکونت و شغل

اکثریت مردم دیزباد در شهرستان نیشابور و خارج از کشور ساکن بوده و اغلب آن‌ها در فصل بهار و تابستان برای انجام امور مربوط به باغداری در دیزباد بسر می‌برند. باغداری به روش‌های نوین شغل دوم اکثریت مردم دیزباد بالا می‌باشد، لیکن از منظر علاقه به زادگاه و موطن اکثریت مردم به اینکار به عنوان شغل نمی‌نگرند و آن را بهانه‌ای برای رفتن به دیزباد تلقی می‌نمایند.

فرهنگی

تأسیس مدرسه ناصرخسرو دیزباد در سال ۱۳۱۲

در سال ۱۳۴۸ نام دیزباد به عنوان یکی از معدود روستاهای صددرصد باسواد جهان در یونسکو به ثبت رسید.

خرید ژنراتور دیزلی و احداث اولین شبکه خصوصی برق در ایران به همت معلمان و اهالی دیزباد

گویش[ویرایش]

مردم دیزباد با گویشی خاص خود که بسیار شبیه گویش مردم نیشابور است صحبت می‌کنند

گزارش تصویری پارسینه از روستای دیزباد بالا

«دیزباد وطن ماست»- سایت پارسینه به نقل از الی گشت مطلبی را همراه با عکس های فراوان از دیزباد منتشر کرد. 

به گزارش دیزباد وطن ماست، این متن به شرح ذیل می باشد:

روستای دیزباد در نیشابور، روستایی پلکانی

روستای دیزباد به مانند روستای معروف ماسوله، معماری پلکانی دارد، اما در آن خبری از جنگل‌های سرسبز و انبوه شمال نیست.مردم این روستا به آداب و رسوم سنتی خود کاملا پایبند هستند، نکته‌ای که جذابیت روستا را بیشتر کرده است.

بدون شک ماسوله معروف‌ترین روستای پلکانی ایران است، اما در ایران روستا‌های پلکانی دیگری هم هست که جذابیت‌های زیادی دارند. یکی از این روستا‌ها در استان خراسان رضوی و در شهرستان نیشابور قرار دارد: روستای دیزباد که به باسوادترین روستای ایران معروف است و آب و هوایی مطبوع و چشم انداز‌هایی تماشایی دارد. می‌خواهیم درباره روستای دیزباد نیشابور حرف بزنیم، در ادامه ما را همراهی کنید.

در کیلومتر ۸۰ جاده مشهد – نیشابور و روی سلسله جبال بینالود، روستایی زیبا در میان رودخانه‌ها و چشمه‌ها و باغ‌های سرسبز خودنمایی می‌کند: روستای دیزباد، روستایی با آب و هوایی ییلاقی که جان می‌دهد که برای سفر‌های تابستانی! روستا در شیب ملایم دامنه و مسیری پیچ در پیچ در امتداد رودخانه و کوه قرار گرفته و چشم انداز‌های بینظیری از جلوه‌های طبیعی دارد.

اگر در یک روز گرم تابستانی از نیشابور راهی این روستا شوید با رسیدن به روستا و خنک شدن ناگهانی هوا به خوبی فرق آب و هوای مطبوع این ناحیه را با دیگر نواحی احساس می‌کنید و چنان تحت تاثیر این هوای کوهستانی قرار می‌گیرید که دلتان می‌خواهد حالا حالا‌ها در این روستا بمانید. وجود توربین‌های بادی در این منطقه خبر از وزش باد‌های تند می‌دهد پس خودتان را آماده کنید برای آب و هوایی متفاوت و مطبوع.

روستای دیزباد در نیشابور، روستایی پلکانی

پیشینه تاریخی این روستا به سال ۹۵ هجری شمسی می‌رسد به طوری که اسم آن چندباری در طول تاریخ تغییر کرده است؛ در قرن سوم به قصرالریح و در بعد‌ها به چهل اشکوب معروف بوده است. تاریخ طولانی و پیشینه فرهنگی، هویت مردم این ناحیه را با تحولات زیادی روبرو کرده است. یکی از ارزشمندترین منابعی که باعث این تحول فرهنگی شده افتتاح مدرسه ناصرخسرو در سال ۱۳۱۲ بوده است. تاسیس این مدرسه خانواده‌ها را تشویق کرد تا بچه‌ها را به مدرسه بفرستند، کم کم خانواده‌های بیشتری از روستا به این کار روی آوردند و همه بچه‌ها باسوار شدند. با اینکه در آن زمان در روستا‌های دیگر رفتن به مدرسه کار چندان متداولی نبود، اما این کار در روستای دیزباد امری عادی به حساب می‌آمد.

همان طور که گفتیم قدمت ساخت مدرسه در این روستا به سال ۱۳۱۲ برمی گردد، مدرسه‌ای به سام ناصرخسرو که نقش مهمی را در فرهنگ این ناحیه داشته و باعث شده همه ساکنان باسواد باشند به طوری که اسم روستا در سال ۱۳۴۸ به عنوان روستایی که تمام مردمش باسواد هستند در لیست یونسکو قرار گرفت. این روستا در طول حیات خود فارغ التحصیلانی داشته که باعث افتخار همه روستاییان ایران به شمار می‌روند. یکی از آن‌ها «امام قلی خاکی خراسانی» است که از شاعران معروف در قرن ۱۱ هجری قمری است. شخصیت معروف دیگر این روستا محمد فدایی خراسانی، شاعر و نویسنده قرن ۱۲ هجری قمری می‌باشد. امروز بیشتر مردم روستا در دانشگاه تحصیل کرده و برای پیشرفت بیشتر به شهر‌های مجاور رفته اند، اما زادگاه پدری شان را فراموش نکرده و در ماه‌های گرم سال به آن سر می‌زنند.

روستای دیزباد در نیشابور، روستایی پلکانی

روستای دیزباد به مانند روستای معروف ماسوله، معماری پلکانی دارد، اما در آن خبری از جنگل‌های سرسبز و انبوه شمال نیست. بیشتر مردم این روستا ساکن مشهد و نیشابور هستند و در فصل‌های بهار و تابستان برای کار‌هایی مثل باغداری راهی این دیار می‌شوند. اکثر مردم دیزباد بالا، باغداری را به عنوان شغل دوم خود انتخاب کرده اند، اما در نظر بیشتر آن‌ها باغداری تنها بهانه‌ای برای بودن در زادگاه است نه کاری برای پول درآوردن و امرار و معاش. از دیرباز شغل بیشتر ساکنان این محل باغداری بوده و امروز هم این شغل هچنان ادامه دارد البته اغلب به شیوه‌ای مدرن، به طوری که این روستا به صادرکننده آلبالو و گیلاس به اروپا و حاشیه خلیج فارس تبدیل شده است. خاک حاصلخیز، آب گوارا و سطح آگاهی و سواد مردم زمینه ساز رشد محصولات عالی باغی در این روستا شده است، محصولاتی مثل آلو، سیب، زردآلو، گردو، گیلاس، توت که در بین آن‌ها گیلاس، گردو، سیب، آلبالو و آلو فراوان ترند. همین که هنگام برداشت محصول فرا می‌رسد ناگهان تعداد جمعیت روستا دو برابر می‌شود، کسانی که برای چیدن و چشیدن طعم خوشایند میوه‌ها راهی این منطقه می‌شوند.

در زمان حمله مغول این روستا به نام آسیاب‌های بادی معروف بود. در آن زمان روستا از گزند حملات مغول دور ماند برای همین مردم از اطراف برای آسیاب گندم‌های خود به دیزباد می‌رفتند.

در این روستا گیاهان دارویی زیادی می‌روید که تنوع آن‌ها خارق العاده است و خانواده‌های زیادی با جمع آوری و فروش آن‌ها امرارمعاش می‌کنند. با فرا رسیدن فصل بهار ارتفاعات روستا مملوء از گیاهانی مثل گل ختمی، پرسیاوشان، شاه تره، خاکشیر و … می‌شود که به غیر از خلق چشم انداز‌های دیدنی، خواص زیادی هم دارند.

مردم این روستا به آداب و رسوم سنتی خود کاملا پایبند هستند، نکته‌ای که جذابیت روستا را بیشتر کرده است. یکی از مراسم فرهنگی و سنتی این روستا «مراسم چیله بجست» است، آیینی که در شب آخر بهمن ماه برگزار می‌شود برای شکران نعمت‌های بیکران خداوند. این مراشم شباهت زیادی به چهارشنبه سوری دارد و با اینکه در سالیان اخیر فراموش شده بود، اما در سال ۹۳ دوباره احیا شد.

روستای دیزباد همان طور که از اسمش مشخصه منطقه‌ای بادخیز است و از سال ۲۰۰۲ با احداث نیروگاه بادی در این منطقه از این باد برای تولید برق استفاده می‌شود. این باد همچنین آب و هوای خنک و لطیفی را برای دشت‌های شمالی و میانی نیشابور رقم می‌زند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید اولین شبکه برق خصوصی کشور در این روستا برقرار شده است. در زمان‌های دور مشکل رفت و آمد در هنگام تاریکی هوا، محصلان روستا را بر آن داشت تا اولین اولین شبکه برق خصوصی کشور را راه اندازی کنند.

اگر تا به حال سفری به روستای دیزباد نداشته اید پیشنهاد می‌کنیم بازدید از این روستای حیرت آور را در برنامه سفرتان قرار دهید، روستایی عجیب با آداب و رسوم خاص که مردم نیشابور به خوبی آن را می‌شناسند.

منبع: الی گشت